रात्रीची वेळ. दहा वाजून दहा मिनिटे झाली होती. नॉर्थ लंडनमधील एका सदनिकेतून दोघे जण बाहेर पडले. हे घर होते एका माजी सैनिकाचे. त्याला भेटण्यासाठी या दोन व्यक्ती येणार हे ब्रिटिश गुप्तचरांना आधीच समजले होते. त्यातील एकावर एमआय-फाईव्ह या गुप्तचर संस्थेच्या हेरांची आधीपासूनच पाळत होती.
ते दोघे जण रस्त्यावर आले. कारमध्ये बसून व्हिक्टोरिया स्टेशनच्या दिशेने ते निघणार, तोच बाजूच्या काळोखात दबा धरून बसलेल्या आठ पोलिसांनी त्यांना घेरले. स्पेशल ब्रँचचे ते पोलिस. त्यांनी या दोघांचीही झडती घेतली. एकाच्या हातात ब्रीफकेस होती. ती जप्त केली. दोन वेगवेगळ्या गाड्यांत त्यांना टाकण्यात आले. या दोघांनाही राष्ट्रीय गोपनीयता कायद्यांतर्गत अटक करण्यात आली होती.
हे दोघेही पत्रकार होते. एकाचे नाव क्रिस्पिन ऑब्री आणि दुसऱ्याचे डंकन कॅम्पबेल. जॉन बेरी या माजी सैनिकाची मुलाखत घेऊन ते चालले होते. काही वर्षांपूर्वी त्याने सायप्रसमध्ये ब्रिटिश लष्कराच्या ‘सिग्नल्स इंटेलिजन्स’ विभागासाठी - सिगिंट म्हणतात त्याला - काम केले होते. त्याच्याकडून ती माहिती घेण्यासाठी ते गेले होते. सुमारे तीन तास ते त्याच्याशी बोलत होते. ते बोलणे ध्वनिमुद्रित करीत होते. आता तो सांगत असलेली माहिती तशी जुनीच झाली होती. कॅम्पबेल यांच्यासाठी तर ती विशेषही नव्हती. ब्रिटनच्या ‘जीसीएचक्यू’चा गौप्यस्फोट करणारे ते पत्रकार. त्यांना त्यात काय नवे वाटणार?
हे जीएसीएचक्यू म्हणजे गव्हर्नमेन्ट कम्युनिकेशन हेडक्वार्टर. चेल्टनम शहरातील दोन मोठ्या इमारतींमधून या संस्थेचे काम चालत असे. ते काम होते इलेक्ट्रॉनिक आणि रेडिओ संदेशवहनावर नजर ठेवण्याचे, ते संदेश चोरून ऐकण्याचे. आजवर लोकांच्या दृष्टीने ब्रिटनच्या सर्वांत मोठ्या हेरसंस्था होत्या त्या एमआय-फाईव्ह किंवा एमआय-सिक्स. पण तो समज चुकीचा आहे. जीसीएचक्यू हीच सर्वांत मोठी हेरसंस्था आहे आणि अमेरिकेच्या एनएसएच्या म्हणजे नॅशनल सिक्युरिटी एजन्सीच्या हातात हात घालून ती पाळतीचे काम करीत असते. ब्रिटनमध्ये अनेक ठिकाणी जीसीएचक्यू आणि एनएसएची मॉनिटरिंग स्टेशन आहेत. सरकारने आजवर लपवून ठेवलेली ही माहिती कॅम्पबेल यांनी महत्प्रयासाने मिळविली आणि मे १९७६ मध्ये ‘टाइम आऊट’ या मासिकातील एका लेखातून ती फोडली. त्या लेखाचे नाव होते - ‘द इव्ह्जड्रॉपर्स.’ - चोरून ऐकणारे.
हा लेख वाचून मोठी खळबळ माजली,
Read more...
