(भारतीय राजकन्या ते नाझीविरोधी गुप्तचर - नूर इनायत खान हिची कहाणी...)
नाझी गुप्त पोलिसांचे - गेस्टापोचे - पॅरिसमधील प्रमुख जोसेफ कायफर यांना तो फोन आला, तो ऑक्टोबर १९४३च्या पहिल्या आठवड्यातील अशाच एका दिवशी. हिटलरच्या नाझी फौजांनी फ्रान्सची भूमी घशात घातली, त्याला तेव्हा तीन वर्षे उलटून गेली होती.
नाझींनी फ्रान्सवर पुरता कब्जा प्रस्थापित केला होता. आयफेल टॉवरवर भला मोठा स्वस्तिक चिन्हांकित ध्वज फडकत होता. संसद इमारतीच्या प्रवेशद्वारावर एक मोठा कापडी फलक लावलेला होता. त्यावर लिहिले होते - ‘डॉईशलँड सिग्टा आन आलन फ्रंटिन’ - ‘सगळ्या आघाड्यांवर जर्मनीचा विजय होत आहे.’ मोठे मानसिक दडपण होते ते फ्रेंच नागरिकांच्या मनावरचे. पॅरिसमध्ये ठिकठिकाणी जर्मन सैनिकांच्या चौक्या बसविण्यात आल्या होत्या. त्यांच्या साह्याला फ्रेंच व्हिची सरकारचे पोलिस होते. जर्मन गुप्त पोलिसांचा - गेस्टापोंचा तर सुळसुळाट होता सगळीकडे. दहशतीने भारलेल्या त्या वातावरणात वरवर पाहता फ्रेंच जनतेचे सर्व व्यवहार नित्याप्रमाणे चालल्याचे दिसत होते. पण आत खोलवर मात्र मोठीच खळबळ होती.
सुरुवातीची भयग्रस्तता झुगारून फ्रान्समधील स्वातंत्र्यप्रेमी नागरिक उभे राहू लागले होते. भूमिगत स्वातंत्र्यसैनिकांचे गटच्या गट तयार झाले होते. जीवावर उदार झालेले, मातृभूमीच्या स्वातंत्र्यासाठी हाती शस्त्र घेतलेले हे सामान्य जन. सगळ्या थरांतले, सगळ्या वर्गांतले लोक होते त्यांत. प्राध्यापक, लेखक, कलावंत, कामगार, शेतकरी, विद्यार्थी, व्यावसायिक, उद्योजक, मजूर… सगळे पेटून उठले होते. गनिमी काव्याने लढत होते. घातपाती कारवाया करून नाझींची फ्रान्समधील सत्ता खिळखिळी करू पाहात होते. त्यांना साह्य होते ब्रिटिश गुप्तचरांचे. सर विन्स्टन चर्चिल यांनी ‘युरोपला आग लावा’ म्हणून हाक दिलेली होती. त्यांच्या सूचनेबरहुकूम काम चालले होते या गुप्तचरांचे. त्यात आघाडीवर होते चर्चिल यांनीच स्थापन केलेल्या ‘स्पेशल ऑपरेशन्स एक्झिक्युटिव्ह’ - एसओई - या संस्थेचे गुप्तचर. जर्मनीने कब्जा केलेल्या राष्ट्रांमधील बंडखोरांच्या, स्वातंत्र्यसैनिकांच्या, पंचमस्तंभीयांच्या गटांना साह्य करणे हेच या संस्थेचे काम. घातपाती कारवाया हा त्यातला महत्त्वाचा भाग. नाझी आक्रमक फौजांसाठी मोठीच डोकेदुखी बनली होती ही हेरसंस्था. मात्र गेल्या काही महिन्यांत गेस्टापोंनी ब्रिटिश हेरांचे पॅरिसमधील जाळे बऱ्यापैकी उद्‌ध्वस्त केले होते. त्यांच्यातील एक हेर मात्र गेस्टापोंना हुलकावण्या देण्यात चांगलीच यशस्वी ठरली होती. दोनदा तर गुप्त पोलिसांच्या हाती येता येता सुटली होती ती. तिचे सांकेतिक नाव होते - मॅडेलिन.
Read more...
